Hava Kirliliği Alarm Veriyor
Çevre, İklim ve Sağlık için İş Birliği Projesi (ÇİSİP) çatısı altında bir araya gelen STK’lar ve kurumlar, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) hava kirliliğine neden olan maddelerin kılavuz değerlerini revize ettiğine vurgu yaparak Türkiye’nin de bu değerleri sınır değer olarak benimsemesi çağrısı gerçekleştirdi.
Hava kirliliği, küresel olarak sağlığa yönelik en büyük çevresel tehditlerden, bulaşıcı olmayan ve kronik hastalıklar için beş ana risk faktöründen de biri. Yapılan kapsamlı araştırmalar sonucunda, hava kirliliğinin sağlık üzerinde sanılandan da büyük bir etkisi olduğunu saptayan DSÖ, bu nedenle hava kirliliği değerlerinde değişik yapacak.
İnsan sağlığına en çok zarar veren hava kirleticilerinden, kanserojen ince partikül madde PM2.5 için sınır değer yıllık 10 μg/m3’ten 5 μg/m3’e, günlük 25 μg/m3’ten 15 μg/m3’e indirildi (μg/m3: metreküpte mikrogram).
Bir diğer önemli kirletici olan, kalp damar ve akciğer rahatsızlıklarına yol açan PM10 için ise yıllık değer 20 μg/m3’ten 15 μg/m3’e, günlük değer de 50 μg/m3’ten 45 μg/m3’e çekildi.
Ağırlıklı olarak ulaşımda kullanılan fosil yakıtlardan kaynaklanan azot dioksit (NO2) için ise değer yıllık 40 μg/m3’dan 10 μg/m3’a düşürüldü.
En son 2005 yılında bu değerlerde değişiklik yapan DSÖ’nün, yeni kılavuz değerlere uyulması durumunda, dünya genelinde hava kirliliğine bağlı ölümlerin önüne geçilebileceğini ifade4 eden Halk Sağlığı Uzmanları Derneği’nden (HASUDER) Dr. Melike Yavuz, “DSÖ’nün önerdiği yeni hava kalitesi sınır seviyelerine ulaşıldığı takdirde, elde edilebilecek sağlık kazanımlarını değerlendirmek için senaryo analizleri yapıldı.
Buna göre eğer ülkeler PM2.5 için DSÖ’nün önerdiği yıllık seviyeye ulaşırsa, dünyadaki PM2.5 maruziyetine atfedilen ölümlerin yaklaşık yüzde 80’i önlenebilir. Bu heyecan verici ve gerçekleşmesi mümkün” şeklinde konuştu.
Ülkemizde hiçbir yerde hava kalitesi sağlıklı düzeylerde değil!
ÇİSİP ağındaki uzmanlar, Türkiye’de hava kirliliğinin DSÖ’nün insan sağlığının korunması için tavsiye ettiği sınır değerlerin üstünde olduğuna, yani hava kirliliğinin Türkiye’de alarm verdiğine dikkat çekti. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı’nda görevli Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan, “Temiz hava solumak hem bir insan hakkı hem de sağlık için en temel gereklilik.
DSÖ’nün kapsamlı bilimsel kanıtlara dayanarak belirlediği yeni sınır değerler, tüm dünyada halk sağlığının korunması için gerekli olan hava kalitesi düzeyleri. Ne yazık ki özellikle düşük ve orta gelirli ülkeler başta olmak üzere 2019’da küresel nüfusun yüzde 90’ından fazlası PM2.5 için belirlenen sınır değerlerin aşıldığı bölgelerde yaşıyordu.
Yeni açıklanan DSÖ hava kalitesi sınır değerlerine göre, ülkemizde hiçbir yerde hava kalitesi sağlıklı düzeylerde değil. Bu nedenle bir an önce yeni sınır değerleri dikkate alarak hava kirliliği ile mücadele etmemiz gerekiyor” dedi.
Kutu1
Türkiye’de Ölçümler Eksik
- Kirli havadaki partikül maddelerin daha büyük boyutlu olanları (PM10) hızla yere çökerken, saç telinin yaklaşık 1/30’u kadar olan bazı parçacıklar (PM5) meteorolojik olaylar sonucunda kilometrelerce yol alabilir. Kanserojen olan PM2.5 solunduğunda akciğerler içindeki gaz alış verişine müdahale edebilir ve kana karışabilir. PM2.5, tüm dünyada hava kirliliği kaynaklı sağlık sorunlarını incelerken kullanılan bir gösterge kirletici.
- Türkiye’de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 350’den fazla, yer seviyesindeki istasyonla hava kirliliğini ölçüyor. Ancak PM5 ve NO2 ölçümlerinde eksiklikler söz konusu.
- Türkiye’deki en büyük kirletici, elektrik üretiminde, ısınmada, ulaşımda, sanayide ve tarımda kullanılan fosil yakıtlar. NO2, Türkiye’de en çok enerji üretiminde, sonra da ulaşımda kullanılan fosil yakıtlardan kaynaklanıyor.
- Hava kirliliğinin sağlık etkisi hesabı yapılırken, kirliliğin yanı sıra etkilenen nüfusun büyüklüğünü de göz önünde bulundurmak gerekiyor. Türkiye’de de nüfusunun yaklaşık yüzde 80’i kentlerde yaşıyor.
- Hava kirliliği, iklim krizi ile ilintili. Hava kalitesinin iyileştirilmesiyle, iklim krizi ile mücadele için önemli bir adım atılacak; bununla birlikte iklim değişikliğine yol açan emisyonların azaltılması, hava kalitesini artıracak.
Kutu 2
Türkiye’de Hava Kirliliği
Kutu 3
Avrupa’da Hava Kirliliği
