Gıda Atıklarından Katma Değer Elde Edilmesi
Günümüzde çoğu bireyin ve toplumun gıda israfı ile ilgili küçüklü büyüklü önlemleri var. Gıda atıklarına daha sonra ne olduğu, nasıl değerlendirildiği ve sürdürülebilir bir kaynağa hizmet edip edemeyeceği ile ilgili birçok soru zihinlerimizde yer ediyor.
Örneğin; kalan bayat ekmeklerle köfte harcı hazırlamak da meyve sebze çöp ve kabuklarını kompostlamak da gıda atıklarından katma değer kazanmak anlamına gelmektedir ancak işin bir de daha büyük boyutlu ve endüstriyel kısmı var.
Bu yazıda bunlara değinmeye çalışacağız. Endüstriyel faaliyet alanlarında gıda atıkları birleşik ve bütünlü yapıya sahip materyaller olarak tanımlanabilirler. Bu materyaller özelde birey atıkları ile başlayıp sanayi tipi atıklar ile çeşitlendirilebilir.
Materyallerin yenilebilir kısımları beslenme gereksinimimizde önemli roller alan; nişasta, lipid, protein, polifalsat, fosfat, vitaminler ve mineralleri içerir. Gıda atıklarının yenilebilir kısmı esaslı malzeme, kimyasal ve enerji üretimi ile ilgilenen endüstriyel gıda sistemleri gerekmektedir.
Yenilenebilir enerji kaynağı olarak değerlendirilebilen atık biyokütlesi, çevresel ve ekonomik nedenlerin yanı sıra atıkların geri kazanılması yararlı, ucuz, yeni, katma değeri yüksek ve doğal ürünlerin elde edilmesi anlamında da giderek önem kazanan bir bilimsel çalışma ve endüstriyel uygulama alanı haline gelmiştir.
Gıda atıklarının ayrıştırılması meselesi, yönetilmesi ve bertaraf edilmesi zor olan bir meseledir. Gıda atıkları; gıda üretimi, işlenmesi ve tüketimi gibi farklı aşamalarda ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca, gıda ürünlerinin bazı kısımları yenilemediğinden, bu kısımlar kaçınılmaz olarak atık sınıfına girmektedir.
Tarımsal-endüstriyel atıklar içerisinde önemli bir grubu oluşturan tahıl, baklagil, meyve ve sebze atıklarının, biyoteknolojik uygulamalar sonucu önemli bir gıda katkı maddesi olan pigment bileşiklerine dönüştürülmesini konu almaktadır. Gıda atıkları ve çeşitli tarımsal ürünlerden elde edilen atıkların neye işleneceği atığın bileşimi, uygulanan üretim süreci, üretim yeri ve aynı zamanda atığın üretim zamanına göre değişmektedir.
Literatür incelendiğinde, gıda atıklarının kullanım alanlarını dört temel maddeye indirmek mümkün olmaktadır;
- Gıda atıklarından biyo gaz, biyo yakıt yapılması,
- Gıda atıklarında bulunan çeşitli katma değerli bileşenleri verimli bir şekilde geri kazanmak,
- Gıda atıklarının mikrobiyal aktivite olarak dönüştürülmesi,
- Atık su arıtımı için çeşitli biyo bazlı gıda atıklarının geliştirilmesi.
Atık; ekonomik ve çevresel açıdan incelenen bir konudur. İçinde çok fazla çeşidi barındıran bu atık çeşidi; insanı, doğayı, sağlığı, çevreyi ve ekonomiyi önemli derecede etkilemektedir.
Gıda atıklarının değerlendirilmeye açık olması ise bu alanda çalışmaların yoğunlaşacağını ortaya koymaktadır. Geri dönüşüm ve Sürdürülebilirlik artık tüm dünya için bir duyarlılık değil zorunluluk halini almıştır.
Bu sebeple gıda gibi tüketilebilir halden atık hale gelmesi çok kısa süren her türlü malzemenin geri dönüşümü ve atıklarından kaynak elde edilmesi oldukça önem arz etmektedir.
Ülkemizde de yakın zamanda bu konuda verilen uğraş ve istihdam, bu alanda yeni atılımlar ve çözümler sunulmasını sağlamasını bizlere iyimserlikle gıda atıkları konusunda farkındalık yaratıldığı izlenimini veriyor.
