Özet
En basit tanımıyla inovasyon kelimesi, daha önce çözülmemiş sorunları çözmek veya karşılanmayan ihtiyaçlara cevap vermek amacıyla ürün, süreç ve hizmeti geliştirmek olarak tanımlanabilir.
Bebek bezi yapılan çalışmalara bakıldığında hemen hemen hepsi ebeveynlerin hayatını kolaylaştırmak için ihtiyaçtan doğan yenilikler olduğu görülmektedir. Tek kullanımlık bebek bezi 1930’larda icat edildiğinden beri, yıllar içinde sürekli olarak iyileştirilmiş ve geliştirilmiştir.
Bu çalışmada, bebek bezlerinin geçmişten günümüze kadar ulaşan değişim serüveni incelenip, günümüzde devam eden ve gelecekte bizleri bekleyen olası yeniliklere değinilmiştir.
Giriş
İnsanların çoğu bebek bezlerinin yakın zamanda ortaya çıktığını düşünmektedir. Fakat bebek bezlerinin tarihçesi uygarlık tarihine kadar uzanmaktadır. Bebek bezleme ritüeli yıllar boyunca insanlar arasında onların gelenek, kültür ve yaşadıkları coğrafi bölgeye göre çok çeşitli metot ve de materyallere dayanmaktadır.
Örneğin; Afrika Bölgesi’nde insanlar dışkı ve idrardan dolayı birtakım sağlık problemlerine yol açmasına rağmen bebeklerine hiç bez giydirmezken; sadece bir kumaş parçası ile gizlilikten dolayı özel bölgelerini kapattıkları görülmüştür.
Japonların eski dönemlerde genellikle kimonoları bez şeklinde kesip kullandıkları, bazı Güney Amerika topluluklarında bez olarak kumaşların içerisinde sıvıyı emmesi için kurutulmuş çimleri veya tavşan derisi koydukları bilinmektedir [1].
Çin’in bazı bölgelerinde ise hala şort veya pantolonlarında dışkılarını sokakta yapabilecekleri şekilde delik bulunan giysileri giyen bebeklere rastlanabilinir [2].
1820’lerde olan Sanayi Devrimine kadar bebek bezinde çok fazla bir değişikliğe rastlanmamıştır. 1800’lü yılların sonunda küçük geometrik şekilli bezler yerini keten veya tüylü kumaşlardan yapılan bezlere bırakmıştır.
Resim 1: Keten kumaştan üretilmiş bez giyen bebek görseli
1887 yılında Marien Allen tarafından bezden dışkı ve idrar kaçmalarını engellemesi, bebek üzerinden bezin daha sıkı durmasını sağlaması için çengelli iğne icat edilmiştir [3].
1940’lı yıllarda özellikle 2. Dünya Savaşı dönemlerinde çalışan anne sayısındaki artış ile birlikte kullanışlı, pratik, sürdürülebilir bezlere ihtiyaç doğmuştur.
Kumaş bezin sızdırmalara yol açması problemini çözmek üzerine çalışmalar yapan Amerikalı Marion Donovan 1946 yılında evde kullanılan duş perdelerinden ilk defa plastik kaplamalı, sızdırmaz bebek bezini icat etmiştir [4].
1980’li yıllarda SAP (Süper akrilik polimer-teorik olarak kendi ağırlığının 50 katı kadar sıvıyı emer) hammaddesinin bebek bezi üretimine kullanılmaya başlanması ile çok daha emici özellikte bebek bezi üretilmeye başlamıştır [2].
Bezin performansını geliştirmeye yönelik çalışmaların yanı sıra bebek sağlığını, bebekte bezden kaynaklanacak birtakım problemleri düzeltmeye yönelik çalışmalardan birisi de nefes alabilen dış yüzeydir.
Hava geçiren dış yüzey sayesinde bebek cildi her daim nefes aldığından kızarıklık, tahriş vb. problemlerin de bu sayede azaltılması hedeflenmiştir [1].
Bezin; bebeğin cildine temas eden en içteki tabakası (topsheet), bezin yan taraflarından sızdırmaları önlemeye yardımcı bariyerler, üst tabaka altında yer alan sıvıyı emme ve dağıtmaya yardımcı tabaka (ADL;), idrarın hapsedildiği emici tabakada bulunan süper emici polimerler (SAP) ve SAP taneciklerinin homojen dağılımını sağlayan kağıt hamuru (selüloz), bezin dış tabakasını oluşturan çoğunlukla nefes alabilen özellikte dış yüzey (backshemanyet), bezin istenilen esnekliğini sağlayacak lastikler, bezi bebeğin üstüne tutturmak amaçlı kullanılan genellikle tekrar kapatılıp açılabilen özellikte yapışkan yan bantlar, yan batların yapıştırıldığı bölge olan ön bant, dekoratif dış tabaka ve tüm bu komponentlerin birbirine yapışmasını sağlayan tutkal hammaddelerinden oluşur.
Resim 2’de yukarıda bahsedilen tipik bir bebek bezinin oluştuğu komponentlerin detayı gösterilmektedir:
Resim 2: Bebek bezi komponentleri
Günümüzde bebek bezi üzerine yapılan çalışmalar coğrafi bölgelere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin; Afrika bölgelerinde kalın bez kullanımı yaygın iken Avrupa’da ise bebeğin anatomisine daha uygun ince bez üzerine yapılmaktadır [1].
Japonya ve Çin’de ise daha çok yumuşaklık üzerine yapılan çalışmalar ön plana çıkmaktadır. Ayrıca cilt problemlerini önlemek için beze losyon, wax, yağ uygulamaları yapılmaktadır. [4].
Son yıllarda internetin yaygın kullanımı ile birlikte internet üzerinden bez satışları her geçen gün artmakta ve ebeveynlerin hayatlarını kolaylaştırmaktadır [5].
Teknolojini gelişmesi ile bebeğin idrarını yaptığı bilgisinin ebeveynlere iletilmesi söz konusu olup gelecekte idrardan hastalık teşhisi yapmak mümkün hale gelecektir [1].
Bebek bezi ile ilgili sadece bez performansını artırmaya yönelik çalışmalar yapılmayıp yeni nesillere de yaşanacak bir doğa bırakabilmek için çalışmalar da yapılmaktadır.
Son çeyrek asırda bezde herhangi bir performans kaybı yaşamadan içerisinde kullanılan selüloz vb. materyallerin miktarının azaltılması ile bezin ağırlığının yaklaşık %40 oranında düştüğü görülmektedir.
Bu sayede hava ve su emisyonu düşmüş, dolayısıyla bu düşüşün de küresel ısınmaya veya asitleşme ihtimaline yapacağı olumsuz etki azalmıştır [6].
Yine çevre koruması kapsamında flushability (yok olabilen) özelliğinde yani kullandıktan sonra yok olabilen materyaller üzerinde çalışılmakta ve böylece doğaya salınan atık azaltılmış olacaktır [5].
Sonuç
Bu çalışmada bebek bezinde geçmişten günümüze kadar yapılan yeniliklerden, bu yeniliklerin hangi ihtiyaçlardan doğduğundan ve de bebek bezinde ne gibi iyileştirmeler yapıldığına değinilmiştir.
Ayrıca gerek günümüzde devam eden çalışmalar gerekse gelecekte bezde yapılacak yeniliklere değinilip, çevreyi korumacı yaklaşımın bebek bezi üretiminde büyük rol oynayıp yeni nesillere daha temiz bir çevre bırakılmasına yönelik çalışmaların artacağı öngörülmektedir.
Ezgi Sayınkaplan
Kimya Yüksek Mühendisi
Kıdemli Ar- Ge Mühendisi
Evyap Sabun Yağ Gliserin San. ve Tic. A.Ş.
Kaynaklar
1. http://bestdisposablediapers.com/history-of-best-disposable-diapers-revolution-from-past-to-present/ (Son Erişim Tarihi: 07.07.2019)
2. Krafchik, B., ‘’ History of diapers and diapering’’, International Journal of Dermatology, 2016
3. https://www.lilbabycakes.com/history-of-baby-diapers.html (Son Erişim Tarihi: 17.06.2019)
4. Spurrier, J., ‘’ The Battle for the Best Disposable Diapers’’, BabyGearLab, 2018
5. Mclntyre, K., ‘’The year that was 2016 of Nonwovens Industry’’, Cosmetics & Persnoal Cares, Industry News,2016
6. Sustainability Report: Baby diapers and incontinence products, EDANA, 2005
